Bài thơ Bài hát về cố hương của Nguyễn Quang Thiều thể hiện nỗi nhớ và tình yêu da diết của tác giả dành cho quê hương làng Chùa. Qua các hình ảnh đầy xúc cảm và tượng trưng, tác giả không chỉ kể về kỷ niệm cá nhân mà còn truyền tải những giá trị văn hóa và triết lý nhân sinh sâu sắc.
Nội dung bài thơ là một khúc hát ca ngợi làng quê và cội nguồn. Những hình ảnh như “mái tóc đàn bà,” “mùi sữa mẹ,” “ngọn đèn dầu,” hay “tiếng ho người già” là biểu tượng cho cuộc sống bình dị nhưng thấm đẫm tình người và giá trị truyền thống. Ngọn đèn dầu – vật được ông bà để lại, đã trở thành dấu ấn đặc biệt, là ánh sáng soi đường giúp tác giả thấu hiểu những giá trị cốt lõi của cuộc sống: nỗi buồn, tình yêu và lòng thương cảm.
Giá trị văn hóa trong bài thơ thể hiện qua sự gắn bó sâu sắc với những gì giản dị và quen thuộc của làng quê. Cảnh vật và con người nơi đây chính là những hình ảnh tiêu biểu, đại diện cho truyền thống của làng quê Việt Nam. Nguyễn Quang Thiều nhắc đến “con giun đất” bò dưới vại nước, bờ ao, và khu mộ dòng họ - những chi tiết này không chỉ là ký ức mà còn là những thành tố nuôi dưỡng tâm hồn và hình thành bản sắc văn hóa.
Triết lý nhân sinh trong bài thơ là sự kết nối bền chặt với cội nguồn và niềm trân trọng dành cho quê hương. Qua mong ước “kiếp sau làm con chó nhỏ để canh giữ nỗi buồn,” tác giả cho thấy sự tôn kính, biết ơn với quê hương và những giá trị truyền thống. Đó là tình yêu thương dành cho nơi đã gắn bó, nuôi dưỡng và che chở, là khát vọng trường tồn cùng những giá trị của quê nhà. Dù kiếp này hay kiếp sau, tác giả vẫn mong muốn được gắn bó, được bảo vệ nơi chốn ấy.
Như vậy, Bài hát về cố hương là một bài thơ vừa ngợi ca, vừa mang tính triết lý nhân sinh sâu sắc. Bằng cách nhắc nhở về nguồn cội và truyền thống, tác giả Nguyễn Quang Thiều đã truyền tải thông điệp về tình yêu quê hương bền chặt, là một nét đẹp văn hóa không thể phai mờ. Bài thơ khơi dậy trong lòng người đọc niềm trân trọng và biết ơn đối với những giá trị cội nguồn của quê hương, nơi khởi nguồn của mọi yêu thương và hy sinh.
